Antalya’nın Kumluca ilçesine bağlı Kuzca Mahallesi’nde büsbütün el işçiliğiyle üretilen 200 yıllık Kuzca-Gardıç bıçağı, yok olmamak için ustalarının emeğiyle ayakta kalmaya çalışıyor. Osmanlı devrinde Gardıç ismiyle bilinen bölgede ortaya çıkan ve Cumhuriyet yıllarında “Kuzca bıçağı” ya da “Kuzca çakısı” olarak anılmaya başlayan el imali bıçak, bugün sadece iki usta tarafından özgün haliyle üretilebiliyor.
Kumluca ilçesinde esaslı bir geleneğin simgesi olan Kuzca-Gardıç bıçağı, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Geçmişi 200 yıl öncesine dayanan bıçak, Osmanlı periyodunda Gardıç ismiyle bilinen bölgede doğdu. Cumhuriyet devrinde ise Kuzca, Karacaören, Çaltı, Büyükalan ve Dere köylerine ayrılan Gardıç bölgesinde “Kuzca bıçağı” ya da “Kuzca çakısı” ismiyle anılmaya başladı. Bugün bu zanaatı, özgün el işçiliğiyle sırf iki usta sürdürüyor.
Orijinalde ısrar eden tek usta
Kuzca bıçağı ustası Bayram Balaman, mesleğin babasından kendisine geçtiğini belirterek, “Babamdan kaldı, 11 yaşımda öğrendim. Bir bıçak yaklaşık 4 saat sürüyor. Bilhassa yerli esmer çelik kullanıyoruz, dövme çelik. Saplarını kasaplardan temin ettiğimiz koç ve teke boynuzlarından yapıyoruz. Yeterli bakıldığı vakit 40-45 yıl ömrü var. Özgün formuyla yapan bir tek ben varım. Hazır gereç kullanarak yapanlar var lakin ben direniyorum. Mesleğin özünü, töresini koruyorum. Büsbütün el personelliği, ateşten çıkan dövme bıçak. Günlük 3 büyük, 6 küçük üretebiliyorum. Orijinalde ısrar ediyorum zira meslek ölürse en çok ben üzülürüm. Gönüllüsü olsa çabucak öğretirim. Aslında kazandırıyor ancak gençler bu sabra katlanmak istemiyor” dedi.
Soyadı kanununa yansıyan bir gelenek
Balaman, bıçağın esaslı geçmişine ait şunları da anlattı:
“Zamanında tarihi net olarak bilinmiyor fakat bir amcamız askere gittiği yerde bu türlü bıçaklar yapıldığını görmüş. Köye dönünce kendi icat etmeye karar vermiş ve daha sonra üretmiş. Çok kişi bu meslekten sebeplendi. O vakitler bıçakçılık çok revaçtaydı. ve o şahıslar şu an da bıçakçı oldu. Soyadı kanunundan evvel, soyadlarını bu bıçaktan ötürü alanlar bile oldu. Kardeş bıçağının başlangıcı bu türlü.”
“Atalardan kalma bir bayrak”
Kuzca’nın bir başka bıçak ustası Feyzullah Bölük ise 50 yıldır bu mesleği sürdürdüğünü söyleyerek, “Babadan oğula kaldı. Kamuda çalıştıktan sonra tekrar devam ettirdim. Bizden sonra bu mesleği yapacak kimse yok üzere. Şayet biz de yapmazsak Kuzca’nın kaşığı bıçağı unutulacak. Bu, atalardan kalma bir bayrak. Biz de bu bayrağı taşımaya çalışıyoruz” diye konuştu.
Ustalardan halkın mutfaklarına
93 yaşındaki eski usta İsmail Bölük, “1960’lardan iki sene öncesine kadar devam ediyordu. Artık hepsi kapandı. Gözler görmez oldu, kulak duymaz oldu. Bir numara usta var. O da Bayram Balaman” kelamlarıyla geleneğin geldiği noktayı özetledi.
Bölge halkı da Kuzca bıçağını yıllardır kullanmaya devam ediyor. Avcı Fikret Karakaya (65), 30 yıldır birebir bıçağı kullandığını belirterek, “İlk aldığım üzere hala keskin. Otomobilimden hiç ayırmam” derken, Kasap Emin Uygun (60) ise “Otuz yıldır kasaplık yapıyorum, otuz yıldır kardeş bıçağı kullanıyorum. Çok memnunum” biçiminde konuştu. – ANTALYA
About The Author
More Stories
Alanya’da Yangın: 50’ye Yakın Villa Tahliye Edildi
Manavgat’ta Orman Yangını Denetim Altına Alındı
Antalya’da Sazlık Alanda Çıkan Yangın Korkutuyor